Zniesienie współwłasności praw do nieruchomości może przebiegać w dwojaki sposób – ugodowo przed notariuszem lub sądem (z racji art. 622 KPC) oraz przed sądem w razie braku woli współwłaścicieli zgodnego zniesienia współwłasności.
Wola zgodnego zniesienia współwłasności nieruchomości może pojawić się pomiędzy współwłaścicielami zarówno od samego początku zaistnienia konieczności zniesienia współwłasności praw, jak i dopiero po wszczęciu postępowania sądowego na skutek nakłonienia współwłaścicieli przez sąd do przeprowadzenia zgodnego podziału. Pierwszy przypadek nie nasuwa wątpliwości prawnych, gdyż w całości czynność zniesienia współwłasności przeprowadzona zostaje przed notariuszem, który w szczegółach informuje współwłaścicieli o warunkach skutecznego zniesienia współwłasności oraz o wymaganych z tego tytułu opłatach. Notariusz w takim przypadku jest płatnikiem opłat sądowych i pobierze je w należnej wysokości od uczestnika/ów z tytułu zawiadomienia sądu wieczystoksięgowego o konieczności dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczystej, o ile taka jest prowadzona dla nieruchomości lub zawnioskowania o założenie nowej księgi wieczystej, o ile nie jest ona urządzona.
W przypadku zniesienia współwłasności mocą postanowienia sądowego należy pamiętać o czynnościach mających na celu wpisanie w księdze wieczystej odpowiednich zmian (dokonanie wykreśleń dotychczas wpisanych współwłaścicieli z księgi wieczystej też jest wpisem). Chodzi o złożenie w sądzie wieczystoksięgowym odpowiedniego formularza sądowego z wnioskiem o dokonanie wpisów zgodnie z wydanym postanowieniem sądowym o zniesieniu współwłasności
i należyte opłacenie wniosku zgodnie z treścią ustawy z 28 lipca 2005 r. o opłatach sądowych w sprawach cywilnych (tj.Dz.U. z 2019 poz.785 i n.) – zgodnie z art. 42 ust.3 ww. ustawy wysokość opłaty sądowej za dokonanie wpisu w księdze wieczystej w tego rodzaju sprawie wynosi 150 zł niezależnie od liczby udziałów w prawie współwłasności. Istotnym jest również, aby po uprawomocnieniu się postanowienia sądu, w którym uczestnicy za namową sądu znoszą współwłasność, wystąpić do sądu o zaopatrzenie wydanego postanowienia w klauzulę wykonalności lub stwierdzenie prawomocności postanowienia. W dalszej kolejności można już zwrócić się do sądu wieczystoksięgowego o dokonanie odpowiednich wpisów w księdze wieczystej. Po zmianie stanu prawnego nieruchomości po zniesieniu współwłasności sąd, przed którym toczyło się postępowanie o zniesienie współwłasności zawiadamia z urzędu sąd wieczystoksięgowy właściwy dla nieruchomości o zmianie właściciela nieruchomości (art. 36 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), nie oznacza to jednak że sąd wieczystoksięgowy z urzędu wpisuje nowego właściciela/właścicieli do księgi wieczystej. On jedynie z urzędu wpisuje do księgi ostrzeżenie, że stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze stał się niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Takie zawiadomienie o wpisie ostrzeżenia doręczane jest właścicielowi wraz z pouczeniem o konieczności złożenia wniosku o ujawnienie prawa własności w terminie miesiąca od dnia doręczenia zawiadomienia. To osoba, której prawo ma być ujawnione w księdze wieczystej jako prawo własności ma obowiązek wystąpić z odpowiednim wnioskiem pod rygorem, w razie jej opieszałości, nałożenia na nią grzywny w wysokości od 500 zł do 10.000 zł.
